Metaverse, tanım olarak kısaca fiziksel gerçekliği dijital sanallıkla birleştiren sürekli ve kalıcı aynı zamanda da çok kullanıcılı bir ortam olan gerçeklik sonrası bir evrendir. Metaverse kavramından ilk olarak Neal Stephenson’un yazdığı Snow Crash adlı bilim kurguda 32 yıl önce bahsedilmiştir. Bu kavram kitapta grafiklerden oluşmuş bir sanal evreni temsil eder ve bu evrene dünyanın her yerinden kullanıcılar sadece kulaklık ve gözlükle ulaşabilir. Kullanıcılar, kendi oluşturdukları avatar denilen dijital cisimlerle sanal evrende düzenleme yapabilirler. Ayrıca Stephenson’un bahsettiği Metaverse dijital ve sanal olsa da kullanıcıların deneyimlerinde fiziksel benlik üzerinde gerçek bir etkisi olabilir.
Metaverse hakkındaki bu genel tanım ve bilgilerden sonra biraz da Metaverse terimlerine bakalım. Genel olarak sıkça bahsedilen 4 terim var. İlk olarak “Sanal Dünya” terimine bakabiliriz. Sanal Dünya, çok sayıda kullanıcının bulunabileceği simüle edilmiş bir ortam aslında. Günümüzde pek çok video oyununda bu ortam aktif olarak kullanılırken gelecekte sanal toplantılar, askeri eğitimler ve tıbbi eğitimler için de kullanılması öngörülüyor.
Bahsedeceğimiz bir diğer terim ise “Karma Gerçeklik”. Karma Gerçeklik, VR ve AR teknolojilerinin benzersiz olanakları ile sosyal medyanın bağlantıları arasında köprü kuruyor. Mesela bir üniversite dersi sırasında bize sunulan çizelge veya kavramların yanı sıra bunların 3D temsilleri yani konuma özgün simülasyonları Karma Gerçekliğin örneklerinden biridir. Aynı zamanda eğitim; video oyunları, sağlık hizmetleri ve insan-robot işbirliği de kullanımları arasında yer alır.
Bir sonraki terim aslında son zamanlarda da adını sıkça duyduğumuz “Artırılmış Gerçeklik”. Aslında herkesin kendi telefonlarından bile çok kolay ulaşabileceği bir dijital öge olan Artırılmış Gerçeklik; duyma, görme ve koku alma gibi duyularımızı dijital evrenle buluşturuyor.
Bahsedeceğimiz son terim ise “Sanal Ekonomi”. Bu terim aslında gerçek hayatta kullandığımız para biriminin sanal ortamdaki karşılığı olarak düşünülebilir. Oyunların birçoğunda, kullanıcılar bir şeyler satın alabilir veya oyundaki para için gerçek parayı takas edebilir. Ayrıca kripto para gibi sanal paralar da bu Sanal Ekonomi kavramına dahildir.
Amerikalı bir girişimci, yazar ve oyun tasarımcısı olan Jon Radoff, Metaverse’de yer alan üç büyük teknoloji şirketinin marketteki durumunu, özelliklerini inceleyerek Metaverse’e dair katmanlar oluşturmuştur.
Radoff’un “Metaverse Katmanları” olarak tasarladığı model; altyapı, insan ara yüzü, merkeziyetsizlik, mekânsal hesaplama, üretici ekonomisi, keşif ve deneyim olarak yedi katlıdır. Her bir katmana dair detayları vererek Metaverse’de yer alan Unity, Epic Games ve Roblox şirketlerinin benzerlik ve farklarını ortaya koymuştur. Metaverse için ve gelecekteki üreticiler için bir vizyon ve öneri niteliği taşıyan modeli aşağıdaki şemadan da görebilirsiniz.
Günümüzde dünyadaki en önemli Metaverse yatırımcılarının başında Facebook geliyor. Çünkü yakın zamanlarda Facebook, sanal gerçeklik cihazları üzerine çalışan Oculus şirketini 2 milyar dolara satın alarak Metaverse için yüklü bir miktarda yatırım yaptığını göstermiş oldu. Ayrıca Facebook bu alanda Microsoft gibi önemli yazılım şirketleriyle işbirliği anlaşmaları imzalamış. Şu an gündemde de olan Roblox gibi oyun platformları da bu alanda büyük ARGE yatırımları yapıyor.
Özellikle Facebook’un konuya ilgi duymaya başlamasıyla kavram daha da ön plana çıktı. Elinde büyük bir veri havuzu olan Facebook, milyonlarca insanın metaverilerine sahip olduğu için yapay zekâ temelli bir dünyanın oluşması halinde insanlarda bireysel sınırların tehdit edileceği yönünde bir endişe yarattı.
Farklı bir yönden de bu teknolojinin yeterince gelişmesi halinde, insanlar edindikleri sanal gerçeklik cihazları sayesinde alışveriş yapma, sinemaya gitme, kafede zaman geçirme gibi aslında gündelik eylemleri fiziksel bir çaba harcamaksızın yapma fırsatına erişebilir. Hatta 2020 yılında ünlü rap sanatçısı Travis Scott Fortnite platformunda Metaverse ortamında 27 milyonun üzerinde kullanıcının katıldığı sanal bir konser düzenledi.
Son olarak yukarıda da bahsettiğimiz gibi Facebook, Roblox ve Fortnite gibi birçok şirketin Metaverse hakkındaki yatırımlarına bir de Metaverse’ün yedi katmanı gözünden de aşağıdaki tablodan bakabiliriz.
