Plastikler, maliyeti düşük, kolay ulaşılabilir, petrol ve petrol türevlerinden elde edilen polimer malzemelerdir. Plastik diş fırçamızdan otomobillerimize kadar günlük hayatımızda en çok kullandığımız malzemedir. Bunun nedeni ise plastiğin temelden özele kadar birçok ihtiyacı karşılayabilecek çok sayıda farklı türe sahip olmasıdır.

Plastik, günlük hayatımızı kolaylaştırdığı kadar teknoloji ve bilimin ilerlemesinde de büyük roller üstlenmiştir. Örneğin; tıpta kullanılan MR ve röntgen cihazları, uzay aracı ve yakıtları, otonom araçlar, akıllı cihazlar vb. Ancak plastik sağladığı birçok yararın yanında karanlık bir yüze sahiptir. Üretiminde petrol bazlı malzemelerin kullanılmasıyla karbon salınımını artırarak sera gazı etkisini ve küresel ısınmayı tetiklemesiyle; doğada uzun süre çözünmeden kalması ve besin zincirine dahil olmalarıyla çevre için, kanserojen etkileri nedeniyle de insan yaşamı için büyük bir tehdittir. Küresel ısınma mücadelemizin hız kazandığı ve sürdürebilirlik kavramının günden güne önem kazandığı dünyamızda çevre ve insan sağlığını korumak için plastiğe alternatif olarak biyoplastik geliştirilmiştir.

Biyoplastik, üretiminde petrol bazlı kaynaklar yerine bitkisel yağlar, bitki nişastaları ve mikroorganizmalar gibi yenilenebilir biyolojik kaynaklardan elde edilen plastiklerdir.

İki temel çeşidi vardır. PLA (polilaktik asit) mısır ve bitki şekerlerinden elde edilir, plastik şişelerde, mutfak eşyalarında, tekstil ürünlerinde ve gıda paketlemesinde kullanılır. PHA (polihidroksialkanoat) ise besinlerden yoksun bırakıldığında maddeyi üreten mikroorganizmalar tarafından yapılır, genellikle dikişler ve kardiyovasküler bantlar gibi tıbbi cihazlarda kullanılır.

Biyoplastiklerin üretilmesinin en temel amacı sahip oldukları biyobozunur özellikleri ile çözünerek kendiliğinden doğaya karışmasıdır. Bu çözünme iki şekilde gerçekleşebilir. İlki biyoplastiğin üretiminde kullanılan polimerin türüne bağlı olarak, biyoplastik bir çöp sahasına gönderilerek ya da petrol bazlı plastikler gibi geri dönüştürülebilir. İkincisi ise endüstriyel kompostlamadır. Endüstriyel kompostlama yüksek sıcaklıkta biyoplastiğin organizmalarının parçalanarak doğada çözünmesini sağlar.

Biyoplastiğin sağladığı diğer faydalar şunlardır:

• Petrol gibi sürdürülemeyen bir kaynak yerine yenilenebilir ham maddelerden elde edilirler.
• Doğada çözünürken geride kalan karbon ayak izini azaltırlar.
• Petrol kaynaklı plastikte bulunan ftalatlar veya bisfenol A’lar gibi sağlığa zararlı katkı maddeleri içermezler.
• Paketlemelerinde kullanıldıkları gıdaların lezzetini ve kokusunu değiştirmezler.

Biyoplastiğin doğaya ve insana sağladığı faydalar yadsınamazdır ancak petrol bazlı plastikle karşılaştırdığımızda bazı dezavantajları vardır:

• Petrol bazlı plastiklere eklenen bazı katkı maddeleri, biyoplastik çözünmeden daha hızlı plastik çözünme sağlayabilir.
• Petrol bazlı bazı plastikler kompost yöntemi ile biyoplastikler gibi biyolojik olarak karbondioksit, su, inorganik bileşik ve biyokütleye kadar parçalanabilir ve biyoplastik çözünmeye göre daha az toksit kalıntı bırakır.

Sonuç olarak her ne kadar biyoplastiğin dezavantajları olsa da yapılacak araştırma geliştirme çalışmalarıyla gelecekte insanlık ve çevre için çok değerli olacağını göz ardı edemeyiz.

Hazırlayan: Duygu Çakır