Antik Çağ’ın 12 Olimpos tanrısından biri olan Dionysos; şarap, özgürlük ve şenlik tanrısıydı. Üzümün bağdan şişeye sonlanacak yolculuğunda, kendini bağ bozumu şenliklerinde gösteren Dionysos, bir sanatın doğuşuna eşlik etmiştir. Eski Yunanca’da theatrondan bir alıntı, Latince theatrum, İtalyanca teatro ve Türkçe’de tiyatro…

İlk zamanlarda şenlikler esnasında ortaya güldürücü hikâyeler atılmasıyla başlanan tek kişilik oyunlar, zamanla Latince algılama ve düşünme anlamına gelen “logos” eklentisiyle yerini “dialogos” ve “trialogos” olan iki ve üç kişilik konuşmalara bırakmıştır. Kökenlerini doğaya bağlı canlandırmalardan alan “seyirlik yeri” sanatı, Klasik ve Helenistik Çağ ile başlayıp Orta Çağ Roma tiyatrosu ile devam ederek günümüz modern tiyatrosuna ulaşmıştır.

Pek çoğumuzun “tragedya” da dediği trajedi, komedi türünü de yanına alarak Antik Çağ’ın kahramanı olmuştu. Aristoteles’in meşhur “üç birlik” kuralının uygulandığı trajediler, içerdiği bolca tanrı atışmalarıyla mitolojinin kalbini oluşturuyordu. Öte yandan argoyla bezenmiş komedi, etkisini Orta Çağ tiyatrosunda fazla gösteremeyerek dönemin siyasi yaşamını eleştirmişti. Orta Çağ’ın bu “karanlık” dönemi boyunca kısıtlanmış tiyatro, kendini bir süre kıraç topraklardan kurtaramadı. Sadece gezici oyunlar, cambazlık ve kuklacılıkla devam etmek zorunda kalan Karanlık Çağ tiyatrosu, derebeylikten Rönesans’a geçişle yeniden doğma imkânı buldu.

Dinsel tören niteliğinden sıyrılmaya başlayan tiyatro, sırada Othello, Hamlet ve Romeo & Juliet’i ağırlayacaktı. William Shakespeare ile tanışarak “Dünya bir oyun sahnesi, bizler de birer oyuncuyuz” dedirten tiyatro, artık günümüz hâline gelmeye başlamıştı. Modern tiyatro olarak anacağımız bu döneme “sihirli eğer” kuramıyla sihirli bir dokunuş yapmış olan Stanislavski ise dönemin kapısını aralayandı. Oyuncular yapay bir canlandırmadan sıyrılarak karakterleri yaşamaya başlamıştı. Tiyatro artık bir canlandırma değil, bir yaşam haline gelmişti.

Yüzyılları aşıp 1961 yılına ulaşan tiyatro, Uluslararası Tiyatrolar Birliği (ITI) tarafından 27 Mart’ta kendi özel gününe kavuştu. Her yıl, kutlamalarında adına evrensel bir bildiri okutturan tiyatro; ilkini Jean Cocteau tarafından “27 Mart Dünya Tiyatro Günü Uluslararası Bildirgesi” adı altında okutturdu.

Hazırlayan: Begüm Özgün