Ülkemizde son yıllarda yerli otomobile yapılan yatırımlar ciddi derecede artmıştır. Aslında bu fikir daha önceki senelerde dile getirilmiş ve başarılmış ancak dönemin şartlarına uygun olmadığı için proje yürürlükten ekaldırılmıştır. 

1960 darbesi sonrası ülkemiz sanayileşme çabası içerisine girmiştir. Dönemin Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel katıldığı bir kongrede şu cümleleri kurmuştur, ‘Bir veya iki otobüs almak için bir gemi dolusu tahıl ihracat etmemiz gerekiyor, en kısa zamanda yerli sanayiye yatırımlar yapılmalı ve Türkiye’nin kendi otomobilini yapması şarttır.’. Bu gelişmelerin ardından yerli otomobil için toplantılar yapıldı ve devlet bütçesinden bir pay ayrıldı. Görev bizzat dönemin en etkin mühendislerini barındıran TCDD’ye verildi ve bu ciddi görev için alanlarında uzman 20 mühendis seçildi. Yapılan görüşmeler sonrası imalathane olarak Eskişehir Demiryolu Fabrikaları Dökümhanesi seçildi. Çalışmalara 16 Haziran 1961’de zaman kaybetmeden başlandı çünkü Ankara’dan gelen talimat aracın 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı Kutlamalarına yetiştirilmesi yönündeydi. Alınan kararlar sonrası aracın tamamen yerli olması gerektiğini ve hiçbir parçanın ithal edilmeyeceği kararlaştırıldı. İlk olarak araçtan normal bir arabanın özellikleri istendi. Araç 5 kişilik olacaktı, 1000-1100 kg olacaktı, 4 zamanlı ve 4 silindirli bir motora sahip olacaktı. Kullanılacak motor ülke şartlarına uygun olması gerektiği için Willy’s Jeep, Warswa, Chevrolet, Ford Consul, Fiat 1400 ve 1100 motorlarının incelenmesinin ardından Warswa motoru örnek alınarak subaplı ve 4 silindirli motorun gövde ve başlığı Sivas Demiryolu Fabrikasında dökülüp, Ankara Demiryolu Fabrikasında işlendi. Motorun diğer parçaları segman, piston ve kolları Eskişehir’de işlendi. Şanzımanlar ise Ankara Fabrikasında tamamen yerli üretimdi. Son olarak motorun gövdeye uydurulması sorunu, debriyaj, gaz ve fren kumanda mekanizmalarını yerleştirmek ve direksiyonun en uygun konumunu bulmak kaldı. Ayarlı direksiyon fikri ortaya atıldı fakat kabul edilmedi. Hâlbuki Türk mühendislerin düşündüğü bu yeni fikri, iki yıl sonra Cadillac markası bunu yeni bir özellik olarak tanıtmıştı. İlk üretilen beyaz aracın tüm testleri bitmesinin ardından  makam aracı olarak tasarlanan siyah araç son anda bitmiştir. Hatta siyah aracın pasta cilası trende tamamlanmıştır. Buharlı lokomotife yüklenen 2 Devrim tedbir amaçlı yangını önlemek için depoları boşaltıldı. Yapılan plana göre sadece meclise gidecek kadar benzin bırakılacak, meclis yolu üzerinde benzin ikmali yapılacaktı.

Ankara’ya inen Devrim Arabaları eskort eşliğinde TBMM’ye doğru yola çıktığında eskort konvoyunun yapılan plandan haberi olmadığı için araçlar direkt meclise getirildi. Durumu fark eden mühendisler hemen benzin tedarik edip beyaz araca benzin koymuş, sıra siyah araca geldiği zaman Cemal Gürsel meclis merdivenlerinde görülmüş ve makam aracına benzin ikmali yapılamamıştı. Siyah araca binen Cemal Paşa 100 metre sonra aracın durmasıyla ‘ Ne oldu?’ diye sordu. Durumun açıklanmasının ardından Cemal Gürsel beyaz araca binip Anıtkabir’e konvoy ile gitti. Araçtan inen Cemal Gürsel o meşhur sözünü söyledi ‘Batılı kafasıyla araç yaptınız doğulu kafasıyla benzin koymayı unuttunuz.’ dedi. Bu olayın ardından neredeyse her gazete ve radyoda Devrim durdu, Devrim’in sadece 100 metre gidebildiği gibi haberler yayınlandı ve halk tarafından tepkiler yükselmesinin ardından proje iptal edildi. Üretilen üç Devrim’den ikisi hurdaya ayrıldı, üretilen ilk araç yani beyaz Devrim Eskişehir Tülomsaş Müzesi’nde sergilenmektedir ve hala çalışır vaziyettedir.

 Yerli otomobil üretmek ülke ekonomisi ve maliyesi için uygun olmayacağı görüşü belki de bizi dünyanın en büyük otomobil üreticileri arasına girmemizi engellemiştir. Umuyoruz 2019 yılında görücüye çıkan yerli otomobilimizle bu talihsiz girişimlerin ardından otomobil sektöründe öncü bir ülke olmamızın önü açılır.

Hazırlayan: Mehmetcan Evren