Pygmalion etkisi ya da bir diğer adıyla kendini gerçekleştiren kehanet, kişinin herhangi bir konudaki beklentisi ne kadar yüksek ise gerçekleşme ihtimalinin de o kadar yüksek olacağını anlatan psikolojik bir çalışmadır.

Pygmalion etkisinin ismi, mitolojik bir varlık olan Kıbrıslı heykeltıraş Pygmalion’ den gelmektedir. Pygmalion bir gün fildişinden yapılmış bir kadın heykeli yapar. Heykel o kadar güzel olmuştur ki bu heykeli gören herkes “ Dünya üzerinde yaşayan tüm kadınları getirsek bile bu heykelin güzelliğine ulaşamaz” şeklinde düşünür. Pygmalion ise her kısmı için ayrı ayrı uğraş verdiği ve yaratmış olduğu bu kadın heykeline aşık olmuştur. Başkaları için bir taş parçası iken, onun için bu heykel aşkın vücut bulmuş haliydi artık. Böyle bir kadınla evlenmek istiyordu. Tek hayalini kurduğu şey bu olmuştu. Pygmalion, bir gün aşk ve bereket tanrıçası Afrodit için düzenlenen festivalde dileği için adaklar adar. Evine döndüğünde aşık olduğu kadın heykelin dudaklarından öper. Ama öptüğü heykelin soğuk ve sert bir taş gibi değil de canlı ve sıcak bir varlık gibi hisseder. Ve durumu anlar. Aşk ve bereket tanrıçası Afrodit, bu çaresiz aşığın adağını kabul etmiş ve taştan heykeli canlı bir varlığa dönüştürmüştür. Pygmalion, efsanenin sonunda heykelden insana dönüşmüş Galatea ismindeki kadınla evlenir. Ve ömürleri boyunca, kendilerini için yapılan bu iyiliğe karşılık aşk, bereket ve güzellik tanrıçası Afrodit’ e şükranlarını sunarak karşılık verirler. Bu mit bugün bu etkiye de adını vermiştir.

Pygmalion etkisinde, beklenti kişinin kendisine yönelik de olabilir, başka birisine yönelik de olabilir. Örneğin bir öğrencinin, zor dersinden sınavı olduğunu düşünelim. Ve o öğrenci daha sınava girmeden, “Ben bu sınavı yapamayacağım” düşüncesi içerisine girmiştir. Bu durum belli bir zaman sonra çalışırken bile bu düşünce içerisinde olmasına ya da çalışmamasına yol açar. Ve sınava girdiğinde ise kendine olan düşük beklentisi devreye girer ve sınavda başarısız olur. O öğrenci zaten yapabileceğine inanmazken, çalışmaya da kendini verememesi sınavda başarısız olmasına neden olur. Kısaca kişinin kendine olan beklentisi sonuca da etki etmiştir. Bir diğer durum ise birinin herhangi bir kişiye karşı olan beklentisinin, o kişinin davranışlarını veya durumunu etkilemesidir. Buna en güzel örnek ise Robert Rosenthal’ ın yapmış olduğu çalışmadır. Çalışmada 18 öğretmen ve 650 öğrenci yer alır. İlkokul seviyesinde bulunan bu öğrenciler bir zeka testine tabii tutulur. Ve öğrenciler iki gruba bölünüyor. Ve test sonucunda ilk grubun zeka seviyesinin daha yüksek olduğu söyleniyor. Halbuki böyle bir durum söz konusu değil ve ayrıca öğrenciler rastgele seçilip bir grup oluşturulmuştur. Yıl sonuna gelindiğinde ise zeka testinde daha yüksek başarı gösterdiği söylenen ilk gruptaki çocuklar sınavlarda daha başarılı olurken, diğer grupta herhangi bir değişim gözlemlenmemiştir. Öğretmenleri tarafından zekâ seviyesinin yüksek olduğu söylenen çocuklar, hocaları tarafından oluşturulan yüksek beklentiye iyi sonuçlarla karşılık vererek kısaca pygmalion etkisini kanıtlamıştır.

Hazırlayan: Derya Şahin