Yıldızlar, geçmişten beri insanların merak ve ilgi odağı olmuştur. İnsanoğlu kimi zaman, bazı yıldızların gökyüzünde oluşturduğu şekilleri herhangi bir nesneye veya varlığa benzetti ve bu şekillere farklı adlar verdi. Kimi zaman ise yıldızların veya yıldız gruplarının (takımyıldızlarının) oluşumuyla ilgili hikayeler ya da teoriler üretti.

Cecilia Payne de gökyüzünü süsleyen bu gökcisimleri hakkında çeşitli çalışmalar yapmış ve modern astrofiziğe büyük katkılar sağlamış bir bilim insanıdır. Cecilia Payne, 10 Mayıs 1900’de Wendover, Birleşik Krallık’ ta dünyaya gelmiş Britanya asıllı Amerikan gökbilimci ve astrofizikçidir. 1919’da Cambridge Üniversitesi’nin Newnham Koleji’nde okumak üzere bir burs kazandı. Eğitim aldığı yıllarda, Einstein’ın izafiyet teorisinin doğru olduğuna dair kanıt bulan ilk bilim insanı Arthur Eddington’ın Londra’daki bir dersine katılma şansı bulmuştu. O an, onun hayatında bir dönüm noktası oldu. Kendini bilime ve astronomiye adamaya karar verdi. Fakat ilk önce idealinin önüne çıkan engelleri aşması gerekiyordu.

O yıllarda Cambridge’de kadınlara derece veya unvan verilmiyordu (Bu durum 1948 yılına kadar devam etti). Bu yüzden Cecilia Payne eğitimini tamamlamasına rağmen, herhangi bir sertifika alamadı. Payne, İngiltere’de kalması durumunda düşük ücretle çalıştırılan bir öğretmenden öteye gidemeyeceğini fark ettiğinde ise, kadınların yıldızlar üzerinde daha rahat çalışma yapabildiği Amerika’ya gitmeye karar verdi. Ve Harvard’a yapmış olduğu başvuru kabul edildi. Harvard’da geçirdiği iki yılın ardından Radcliffe Koleji’nden (Bugün Harvard’ın bir parçası olan kurum) doktora tezi almaya hak kazanan ilk kişi oldu. Yıldızların spektrumlarına bakınca dikkat çeken şeylerden biri de kalsiyum, demir gibi ağır elementlerin varlığıydı. Bu elementlerin dünyada en çok bulunan elementler olması da dönemin gökbilimcilerinin, hem yıldızların hem de Dünya’nın aynı elementlerden oluştuğu kanısına varmasına yol açtı. Cecilia Payne hazırlamış olduğu doktora tezinde ise bir yıldızın spektrumunun o yıldızın sıcaklığını gösterdiğini ve yıldızların kimyasal yapısının Dünya’nınki ile aynı olmadığını, hidrojen ve helyumdan oluştuğunu bunun yanında yıldızlarda metallerden 1 milyon kat hidrojen ve helyum olduğunu savunuyordu. Payne, tezini o dönem Amerikalı gökbilimcilerin başkanı olan Henry Norris Russell’a gönderdiğinde aldığı cevap, tezinin tamamen hatalı olduğu böyle bir şeyin mümkün olamayacağıydı. Payne bu cevaptan sonra tezini yayınlamaktan vazgeçti. Fakat 4 yıl sonra, yapmış olduğu keşfin doğru olduğu sonucuna varıldı. Yıldızların kimyasal yapısı büyük oranda hidrojen ve helyumdan oluşuyordu.

Bu olaydan sonra  Payne’nin doktora tezi Stellar Atmosphere (Yıldız Atmosferi) , alanında en çok okunan kaynaklardan biri haline geldi. Ayrıca ünlü gökbilimci Otto Struve, bu tezi astronomi alanında yazılmış en dahice doktora tezi olarak gösterdi. Payne bu çalışmasının ardından  pek çok önemli iş ortaya koymasına rağmen 1938’e kadar resmi bir unvanı olmadan çalışmalarını sürdürdü. Bir ara düşük statüsü ve maaşı yüzünden Harvard’dan ayrılmayı bile düşünse de asistanlığını yaptığı Harlow Shapley tarafından bu düşünceden geri döndürüldü. Sonunda 1938 yılında Gökbilimci unvanını almıştı. Ama verdiği dersler 1945 yılına kadar Harvard’ın kataloglarına işlenmedi. Buna rağmen işine devam eden Payne, 1956’da Harvard’daki ilk kadın profesör oldu. Ardından Astronomi bölüm başkanlığına gelen Payne böylece Harvard’da bir departmanın başına getirilen ilk kadın oldu. Payne, 1966’ya kadar Harvard’daki görevini sürdürdü ve sonrasında emekli oldu. Bilim adına birçok önemli çalışmaya imza atmış olan Cecilia Payne, 1979 yılında hayata gözlerini yumdu.

Hazırlayan: Derya Şahin